اشخاص حقوقی یا شرکت‌ها، با توجه به وظایفی که دارند باید در موعد مقرر خود که قانون تعیین کرده است به وظایف خود عمل نمایند.
اشخاص مشمول مالیات چه اشخاصی هستند؟
اشخاص مشمول مالیات بر اساس ماده ۱ و ۲ افرادی هستند که از هر منبعی درآمد داشته باشند (به جز نهادهای عمومی مثل ارگان های دولتی، شهرداری و نهادهای انقلابی). این افراد به ازای درآمدی که کسب می‌کنند موظف به پرداخت مالیات هستند. این افراد شامل صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی خواهند شد.
وظایف اشخاص حقوقی
با شروع ثبت نام مودیان مالیاتی که اشخاص حقوقی یا همان شرکت‌ها هستند، بر اساس ماده ۴۴ با تشکیل پرونده حق تمبری از آنان دریافت می‌شود که اخذ حق تمبر به ازای هر برگ چک ۲۰۰ ریال می‌باشد. ارزش حق تمبر این شرکت‌ها بر اساس ماده ۴۸، از این قرار می‌باشد که سهام و سهم الـشرکه کلیه شرکت‌های ایرانی موضوع قانون تجارت به اسـتثنای شرکت‌های تعاونی بر اساس ارزش اسمی سهام یا سهم‌الشرکه به قرار نیم در هزار مشمول حق تمبر خواهد بود. کسور صد ریال هم صد ریال محسوب می‌شود.
۱- یکی از این وظایف ارسال اظهارنامه عملکرد بر اساس ماده 105 قانون می‌باشد که اعلام می‌دارد: جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیرمعاف و کسر معافیت‌های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد (25%) خواهند بود.
۲- از دیگر وظایف آن ارسال معاملات فصلی طبق ماده 169 قانون بر اساس خرید و فروش‌های شرکت می‌باشد.
ماده ۱۶۹: تکلیف کاربرد وسایل و روش‌ها و صورت حساب‌ها و فرم‌هایی که جهت نگهداری حساب از طرف سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شوند.
ماده ۱۶۹ مکرر درباره اختصاص شماره اقتصادی به مودیان و تکلیف تسلیم فهرست معاملات به ادارات امور مالیاتی و جرایم مقرر درصورت عدم اجرای قانون می‌پردازد.
در صورتی که به این وظایف عمل نکنند طبق ماده 169 به این صورت جریمه خواهند شد:
شرح جرائم ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم
۱- عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران و یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود، حسب مورد مشمول جریمه‌ای معادل دو درصد(۲%) مبلغ مورد معامله می‌شود.
۲- همچنین عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده به سازمان امور مالیاتی کشور از طریق روش‌هایی که تعیین می‌شود مشمول جریمه‌ای معادل یک درصد( ۱%) معاملاتی که فهرست آنها ارائه نشده است، می‌باشد.
۳- شرکت‌ها با توجه به تعداد پرسنل و میزان پرداختی حقوق به آنها باید مالیات حقوق هر پرسنل را با توجه به دریافتی آنها و میزان سقف معافیتی که مشخص گردیده است کسر و مالیات را پرداخت نمایند. در صورت عدم ارسال لیست طبق ماده 197 و ماده 199 جریمه خواهند شد. نسبت به اشخاصی که به شرح مقررات این قانون مکلف به تسلیم صورت یا فهرست یا قرارداد یا مشخصات راجع به مؤدی می‌باشند، در صورتی که از تسلیم آنها در موعد مقرر خودداری و یا بر خلاف واقع تسلیم نمایند، جریمه متعلق در مورد حقوق عبارت خواهد بود از ۲% حقوق پرداختی و در خصوص پیمان کاری ۱% کل مبلغ قرارداد و در هر حال با مؤدی متضامناً مسئول جبران زیان وارده به دولت خواهند بود. (مصوب ۳ اسفند ۱۳۶۶، تاریخ اجرا از اول سال ۱۳۶۸)
۴- ماده 199: هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای معادل ده درصد (۱۰%) مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و دو و نیم درصد (۵/۲%) مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تأخیر از سررسید پرداخت خواهد بود. چنانچه مالیات توسط دریافت کننده وجوه پرداخت شود، در این صورت جریمه دو و نیم درصد (۵/۲%) موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مؤدی مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد.
وظایف شرکت‌ها در قبال ارسال لیست مالیات حقوق پرسنل خود
شرکت‌ها با توجه به تعداد پرسنل و میزان پرداختی حقوق به آنها باید مالیات حقوق هر پرسنل را با توجه به دریافتی آنها و میزان سقف معافیتی که مشخص گردیده است کسر و مالیات را پرداخت نمایند. در صورت عدم ارسال لیست طبق ماده 197 و ماده 199 جریمه خواهند شد. نسبت به اشخاصی که به شرح مقررات این قانون مکلف به تسلیم صورت یا فهرست یا قرارداد یا مشخصات راجع به مؤدی می‌باشند، در صورتی که از تسلیم آنها در موعد مقرر خودداری و یا بر خلاف واقع تسلیم نمایند، جریمه متعلق در مورد حقوق عبارت خواهد بود از ۲% حقوق پرداختی و در خصوص پیمان کاری ۱% کل مبلغ قرارداد و در هر حال با مؤدی متضامناً مسئول جبران زیان وارده به دولت خواهند بود. (مصوب ۳ اسفند ۱۳۶۶، تاریخ اجرا از اول سال ۱۳۶۸)
ماده 199: هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت، مشمول جریمه‌ای معادل ده درصد (۱۰%) مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و دو و نیم درصد (۵/۲%) مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تأخیر از سررسید پرداخت خواهد بود. چنانچه مالیات توسط دریافت کننده وجوه پرداخت شود، در این صورت جریمه دو و نیم درصد (۵/۲%) موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مؤدی مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد.
معافیت‌های مالیاتی در خصوص شرکت‌ها
برخی فعالیت‌ها طبق ماده 132 مشمول معافیت‌هایی می گردند که در فصول بعد به معافیت‌ها خواهیم پرداخت.
بر اساس ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم، برخی مشاغل طبق قاعده‌ای مشخص برای چند سال یا چند دوره از پرداخت مالیات معاف خواهند شد. به عنوان مثال طبق بند ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم د– نرخ صفر مالیاتی و مشوق‌های موضوع این ماده شامل درآمد واحدهای تولیدی و معدنی مستقر در شعاع یکصد و بیست کیلومتری مرکز استان تهران و پنجاه کیلومتری مرکز استان اصفهان و سی کیلومتری مراکز سایر استان‌ها و شهرهای دارای بیش از سیصد هزار نفر جمعیت براساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن نمی‌شود.
جایزه خوش حسابی و جرائم
ماده ۱۸۹: جایزه خوش حسابی مالیاتی که برای مودیان خوش حساب تعیین شده است.
بخشودگی‌های مالیاتی و تفویض اختیارات: ماده ۱۹۰ به جریمه تاخیر در پرداخت مالیات و تعیین شده و بخشودگی جرایم مالیاتی می‌پردازد که به ازای هرماه دیرکرد پرداخت ماهانه 5/2 درصد جریمه محاسبه می‌شود.
جریمه عدم تسلیم اظهارنامه – بر اساس ماده ۱۹۲ جریمه عدم تسلیم اظهارنامه توسط اشخاص حقوقی و مشمولان بند الف و ب ماده ۱۵ و درآمد کتمان شده یا هزینه‌های غیر واقعی 30 درصد مالیات مشخص شده تعیین خواهد شد و طبق تبصره ماده 192 قانون به ازای درامد کتمان شده نیز 30 درصد جریمه محاسبه خواهد شد.
نکته مهم اینکه: جریمه کتمان و جریمه عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر غیر قابل بخشودگی خواهد بود.
جریمه عدم ارائه دفاتر و ترازنامه
اشخاص حقوقی که مشمول ارائه دفاتر و ترازنامه هستند بر اساس ماده ۱۹۳ قانون جریمه عدم ارایه ترازنامه و حساب سود و زیان و جریمه رد دفاتر قانونی 20 درصد می‌باشد.
نکته: ماده ۲۲۶ اجازه اصلاح اظهارنامه مالیاتی بر درآمد تسلیمی حداکثر ظرف مدت یک ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه اصلی توضیح می‌دهد.
انحلال شرکت‌ها
در خصوص شرکت‌هایی که منحله اعلام می‌شوند و انحلال آنها در روزنامه رسمی کثیرالانتشار به چاپ می‌رسد طبق ماده 115 موظف به اعلام انحلال طی شش ماه در اداره مالیات می باشند.
